بررسی دلایل غیرقابل پیش‌بینی بودن برخی از طوفان‌های عظیم

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از مهر، احد وظیفه رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی به تحلیل دلایل وقوع خطا در پیش‌بینی‌های هواشناسی پرداخت.

احد وظیفه در پاسخ به این سؤال که «چرا طوفان سال ۹۳ با آن عظمت پیش‌بینی نشده بود» گفت: طوفان‌ها مقیاس‌های متفاوتی دارند و اساساً طوفان‌ها در هواشناسی یک حادثه غیرمنتظره و تصادفی هستند و به دلیل رفتارهای غیرخطی طوفان‌های کوچک مقیاس، رفتار آنها کاملاً قابل شناسایی نیست یا پیش‌بینی پذیری آن نسبت به سیستم‌های جبهه‌ای و بزرگ مقیاس بسیار کمتر است، البته در سال‌های اخیر پیشرفت‌های بسیار بیشتری در این خصوص حاصل و سیستم‌ها و سامانه‌های پیش‌بینی خیلی قوی‌تری ایجاد شده و مدل‌های عددی تفکیک بیشتری پیدا کردند.

وی ادامه داد: بنابر این خطا در پیش‌بینی اینها به مراتب نسبت به گذشته کمتر شده حتی نسبت به یکی، دو سال قبل هم رشد تکنولوژی بیشتر شده چون رشد این تکنولوژی متناسب با رشد تکنولوژی کامپیوتر است، همان طور که نرم‌افزارهای گوشی مرتب عوض و ظرفیتش به روز می‌شود توان محاسباتی در هواشناسی و اجرای مدل هم با همین سرعت تغییر می‌کند، یعنی با رشد صنعت کامپیوتر محاسبات هواشناسی هم دقیق‌تر می‌شود.

این کارشناس هواشناسی با اشاره به اینکه این طوفان‌ها حبوب نام دارند، اظهار کرد: در واقع حبوب طوفان تندری است که از روی سطح زمین گرد و خاک را بلند می‌کند، به ویژه در سطح خشک که سطح زمین مدت‌هاست باران ندارد و مملو از گرد و خاک است می‌تواند گرد و خاک را در آن جبهه جستی به هوا بلند کند در کشور ما خیلی اتفاق می‌افتد به ویژه در مناطق کویری در یزد یکی، دو مرتبه رخ داده، در کشور ما به نسبت کم سابقه بوده، آن طوفانی که در سال ۹۳ رخ داد اولین موردی بود که در منطقه داشتیم و من به عمر خودم در هواشناسی مشاهده کردم.

نماینده ایران در کمیته هواشناسی و هوانوردی سازمان هواشناسی جهان در خصوص این طوفان توضیح داد: نیم ساعت قبل از پیک سرعت، سرعت این طوفان حدود شش، هفت متر بر ثانیه بود بعد به ۳۴، ۳۵ متر و کمتر از نیم ساعت به ۱۰ تا ۱۲ متر رسید، یعنی بیش از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت، چند کشته داد، تعدادی از افرادی که جانشان را از دست دادند برای تماشا رفته بودند پشت بام، چند سال پیش هم که در مراسم حج جرثقیل بر روی حجاج افتاد، عاملش همان دسته طوفان‌ها بود به ویژه وقتی بارندگی و رطوبت کم باشد، سرعت باد شدیدتر می‌شود.

وظیفه در پاسخ به این سؤال که «تصور ما از ماهواره‌های هواشناسی این است که پیش‌بینی دقیقی در این زمینه داشته باشند» یادآور شد: ماهواره هواشناسی در واقع یک سنسور پسی و تراز بالای ۳۶ هزار کیلومتری سطح زمین است که در شرایط جوی به ویژه وقتی که پوشش ابری مخصوصاً ابرهای یکپارچه مثل سیروس وجود دارد، این یک لایه محافظی برای دیده نشدن گرد و خاک در سطح زمین ایجاد می‌کند، چون گرد و خاک ارتفاعش محدود است به کیلومتر نمی‌رسد، ابرها در ارتفاع بالا به خصوص وقتی ضخامتشان قابل توجه باشد کاملاً گرد و خاک را می‌پوشانند و تصویری از گرد و خاک را نمی‌بینید.

وی در ادامه اضافه کرد: حالا ویژگی این گرد و خاک این است که در شرایطی که ابر باشد ماهواره نمی‌تواند آن را رصد کند و از طرفی رادار هم برای پوشش آن مناسب نیست، دلیلش این است که رادارها وقتی که به صورت اکتیو عمل می‌کنند موج را ارسال و دریافت کرده و به صورت محلی ابزار بسیار خوبی هستند ولی برای گرد و خاک طراحی نشدند چون سایز گرد و خاک بسیار کوچک است رادار اکو خیلی ضعیف ایجاد می‌کند و از طرفی هم گرد و خاک یک پدیده وابسته به سطح زمین است، بنابر این رفت و برگشت اکوی رادار نیز مانده و معلوم نمی‌شود.

رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی همچنین در پاسخ به این سؤال که «آیا باران مهمترین عاملی است که گرد و خاک را از بین می‌برد» گفت: وقتی باران ضعیف باشد و یا در ناحیه‌ای بوده و ناحیه‌ای نباشد گرد و خاک از منطقه‌ای که مستعد است بلند شده و وارد فضای مورد نظر ما می‌شود، باران برای از بین بردن گرد و خاک شرط لازم هست ولی شرط کافی نیست.

وظیفه در پاسخ به این سؤال که «آیا شده زمانی بگویید مثلاً پیش‌بینی من که هوای آفتابی بود چرا باران آمد» اظهار کرد: خیلی وقت‌ها شده، اصلاً یک جمله داریم که هیچ پیش‌بینی خوبی بدون خراب کردن تعداد زیادی پیش‌بینی انجام نمی‌شود به خاطر اینکه جو مجموعه‌ای از معادلات علمی است که ما بر اساس آن حرکت و تغییرات جو را پیش‌بینی می‌کنیم و بسیار زیاد به تجربه و تأثیرات محلی وابسته است، یعنی ما همه صد در صد موضوع را نمی‌دانیم و ممکن است مجموعاً مدل‌های عددی ما صد درصد آن چیزی که واقعیت جو است نشان ندهند.

این کارشناس هواشناسی در پایان در پاسخ به این سؤال که «آیا افزایش ایستگاه‌های هواشناسی دقت در پیش‌بینی هوا را بالاتر می‌برند؟» عنوان کرد: قطعاً، یک بخشی از پیش‌بینی به ویژه برای سامانه‌هایی مثل همین طوفان‌های تندری اصطلاحاً روش پیش‌بینی‌شان حال‌بینی است، یعنی اکنون را ببینید شما تصویر ماهواره، رادار و داده‌های هواشناسی را رصد کرده و برای مقصد حرکت آنها با توجه به رخدادها پیش‌بینی می‌کنید، یعنی هم روش عددی است و هم اینکه شما با توجه به دیده‌بانی که صورت گرفته نواقص را تکمیل می‌کنید، شما در همین تهران شاهد هستید که مثلاً در شمال تهران برف می‌بارد، در مرکز باران و جنوب تهران خشک است، اگر اطلاعات ایستگاهی‌تان ضعیف باشد طبیعتاً سنس واقعی تغییرات را ندارید.